Nadzór nad stowarzyszeniami sprawują:
a) organy nadzoru:
- wojewoda właściwy ze względu na siedzibę stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego,
- starosta właściwy ze względu na siedzibę innych stowarzyszeń,
b) Sąd
Środki nadzoru (katalog zamknięty) można podzielić na:
a) stosowane przez organy nadzoru,
b) stosowane przez Sąd.
Organy nadzoru mogą stosować następujące środki nadzoru:
- żądać dostarczenia przez zarząd stowarzyszenia, w wyznaczonym terminie, odpisów uchwał Walnego Zebrania Członków,
- żądać od władz stowarzyszenia niezbędnych wyjaśnień.
Gdy stowarzyszenie nie spełni żądania, organ może wystąpić do Sądu o nałożenie grzywny na stowarzyszenie.
W razie stwierdzenia, że działalność stowarzyszenie jest niezgodna z prawem lub narusza postanowienia statutu dotyczące obligatoryjnej treści statutu, organ nadzoru może – w zależności od rodzaju i stopnia naruszenia:
- wystąpić o ich usunięcie w określonym terminie,
- udzielić ostrzeżenia władzom stowarzyszenia,
- wystąpić do Sądu o zastosowanie środków mu przysługujących.
Sąd może stosować następujące środki nadzoru:
- udzielić upomnienia władzom stowarzyszenia,
- uchylić niezgodną z prawem lub statutem uchwałę stowarzyszenia,
- rozwiązać stowarzyszenie.
Aby zastosować ostatni – najbardziej drastyczny środek – muszą być spełnione łącznie dwie przesłanki:
- działalność stowarzyszenia wykazuje rażące lub uporczywe naruszanie prawa albo postanowień statutu,
- nie ma warunków do przywrócenia działalności zgodnej z prawem lub statutem.
Sąd może też wydać postanowienie o rozwiązaniu stowarzyszenia, na wniosek organu nadzoru, gdy:
- liczba członków stowarzyszenia zmniejszyła się poniżej liczby członków wymaganych do jego założenia,
- stowarzyszenie nie posiada przewidzianych w ustawie władz i nie ma warunków do ich wyłonienia w okresie nie dłuższym, niż rok.
